Ανταπόκριση 7, Corrispondenza 7

Παιδικές φωνές περνούν, διασχίζουν το πάρκο. Βίλα Μποργκέζε, ποδήλατο.

Μπροστά στη λίμνη του Ασκληπιού (θα πάμε όταν έρθεις) συνάντησα μια γυναίκα από τη Βουλγαρία. Έφτιαχνε κουκλάκια από ρούχα, που αγοράζει φτηνά, ή παλιά δικά της, που δε φοράει πια. Τη ρώτησα από πού είναι, της είπα ότι είμαι από την Ελλάδα. Άρχισε να μιλά, σπαστά Ιταλικά, πολύ καλύτερα από τα δικά μου, κατάλαβα πως δουλεύει σ' ένα σπίτι εδώ, σε μια γυναίκα, μα την πληρώνει λίγο. Τα βράδυα κάθεται και φτιάχνει κουκλάκια. Τώρα με τα κρύα δεν έβγαινε πολύ, κι έφτιαξε πολλά. Μου είπε ότι δούλευε και στο δρόμο; -”σκούζα, πρίμα πόρτα”- δεν ξέρω αν μου είπε αυτό ή γιατί μου ζήτησε συγνώμη (ο Τζ. μου είπε μετά ότι αυτό είναι ένα πολύ υποβαθμισμένο μέρος, μάλλον ζει εκεί). Γελώντας μου είπε ότι έχει φτιάξει μια σακούλα κουκλάκια, δε φτιάχνει άλλα για την ώρα. Τα πουλάει ένα ευρώ το μεγάλο, πενήντα λεπτά το μικρό. Σκληρή τιμή, τι να πρωτοπληρώσει; Τον κόπο της; Τα βράδυα της; Τη ζορισμένη της ζωή; Πολύ όμορφα κουκλάκια, η τέχνη τους με σταμάτησε και της έπιασα κουβέντα. Ένα ευρώ, πενήντα λεπτά.

Μου είπε αγαπά πολύ την ελληνική μουσική, έχει δυο κασσέτες μαζί της από τη Βουλγαρία και τις βάζει κι ακούει, μια ώρα, δυο ώρες. Μα! (ιταλικό επιφώνημα, δηλώνει απορία για τη ζωή, αγάπη για την τρυφεράδα της, τα παιδιά ακόμα τιτιβίζουν πίσω μου).

Ιωάννα, Ρώμη, 27-3-12

φωτο: γυναίκα με κουκλάκια

Ανταπόκριση 6, Corrispondenza 6

Ανθοπώλης: σήμερα κρίνοι λευκοί, αλλά όχι λίλιουμ, εκείνοι οι άλλοι, οι πιο δυνατοί, που μοιάζουν σαν αρχαία βάζα, με το χείλος στην πάνω γωνία, σαν έτοιμοι να στάξουν κρασί ή νερό. Μια συστάδα τέτοιοι κρίνοι, κρίνοι calla, όρθιοι πίσω, σαν φράχτης λίγο σκληρός, μπροστά πολύχρωμα τριαντάφυλλα, πιο πολλά κόκκινα, σαν ξέχωρα, μόνα. Τα είδα βιαστικά, μετά τα έκρυψε ένα φορτηγάκι, είμαστε από την άλλη πλευρά του δρόμου σήμερα, δεν πάμε στη Spagna. Πάμε στο κεντρικό της πυροσβεστικής, ο G. και άλλοι πέντε συμβασιούχοι πυροσβέστες πάνε να βρουν το δίκιο τους ή-, ή;, δεν έχει κάτι άλλο. Ή να φύγουν από τη δουλειά, κρατώντας την αξιοπρέπειά τους. Τέσσερις μήνες απλήρωτοι, δεν ξέρουν αν και πότε θα πληρωθούν. Αν και πότε θα ξαναδουλέψουν. Αν και πότε θα πάρουν σύνταξη. Τριάντα χρόνια μέσα στη φωτιά, τα σώματά τους γεμάτα χτυπήματα, τα χρήματά τους γίνονται πολυτελή σπίτια για τα αφεντικά.

Καθώς στρίβουμε στην πλατεία της Δημοκρατίας πλησιάζοντας, κορνάρουν πίσω μας να ανοίξουμε το δρόμο. Είναι η αστυνομία, ακολουθούν Μαζεράτι με μέλη της κυβέρνησης. Ο κόσμος κοιτά με οργή, αυτή τη βαθιά οργή που δεν ξεσπά σε εύκολες αντιδράσεις (αυτή την οργή με την οποία οι Έλληνες δεν παρακολούθησαν χτες τις στρατιωτικές παρελάσεις;). Ένας άντρας μέσα στο πολυτελές αυτοκίνητο χαμηλώνει το βλέμμα, μάλλον όχι από τύψεις. Γράφει ο Μπογιόπουλος, για τον τοκογλυφικό ιμπεριαλισμό: “Στην επιδίωξή του για ένα κέρδος της τάξης του 300% δεν είναι έγκλημα που να μην είναι έτοιμος να διαπράξει ο καπιταλιστής.” Είναι απλό.

Περιμένοντας περπατώ τη Via Nazionalle. Για να βρω φωτογραφία για ανταπόκριση. Ίσως το σιντριβάνι στην πλατεία; Αλλά τι σημαίνει ένα σιντριβάνι σήμερα; Ποιός νοιάζεται; Ποιός αντέχει; Μπαίνω σ' ένα ωραίο βιβλιοπωλείο, βρίσκω e.e. cummings στα αγγλικά και στα ιταλικά. Δεν έχω λεφτά, αντιγράφω με χαρά (ρίμα). Για να ανταποκριθώ:

you asked me to come: it was raining a little

and the spring; a clumsy brightness of air

wonderfully stumbled above the square,

little amorous-tadpole people wiggled

mi invitasti a venire: pioveva sotille

e primavera; nell' aria una goffa lucentezza

ruzzolava splendida in alto sulla piazza,

si dimenavano i passanti girini-amorosi

Μπορεί κάποιος να μου στείλει την ελληνική μετάφρασή του; Έτσι θα φτιάξουμε κάτι τριπλά όμορφο άνευ χρημάτων, μόνο με την καλή μας την καρδιά. Αυτό ναι, είναι διαλεκτικό. Ως εκ τούτου λοιπόν, η στήλη εγκαινιάζει λίστα πραγμάτων τα οποία μπορούν να γίνουν/γίνονται δωρεάν. Δεχόμεθα πιστωτικές. Όχι, δεχόμεθα προτάσεις (οι δικές μας στο επόμενο).

Και Καβάφης, πριν πέντε μέρες ήταν εαρινή ισημερία και ημέρα της ποίησης, και διάβασαν στο Radio 3 την 'Ιθάκη', στις 6 το πρωί! Πάλι αντιγραφή (ο υπεύθυνος του βιβλιοπωλείου αρχίζει να κάνει βόλτες γύρω μου), “επέστρεφε”:

torna sovente e prendimi,

palpito amato [αγαπημένη αίσθησις],

allora torna e prendimi

Ιωάννα, Ρώμη, 26-3-2012
-σημ: οι ερωτήσεις είναι πραγματικές, η ανάγκη είναι πραγματική, δεν είναι η πολυτέλεια ενός ταξιδιώτη. είναι η ανάγκη μιας απάντησης, αγαπημένη αίσθησις

(τα κεντρικά της πυροσβεστικής στη Ρώμη, και Guido Reni/O αρχάγγελος Μιχαήλ..., ήταν στην εφημερίδα πάνω από τη φωτογραφία του Καβάφη)

Ανταπόκριση 5, Corrispondenza 5

Σταθμός μετρό Οτταβιάνο, στο Βατικανό. Ένας άντρας μ' ένα σκύλο, γκόλντεν ριτρίβερ, έρχεται στην πλατφόρμα, μαζί με μια γυναίκα, συζητούν (θέα για λίγο στον ηλιόλουστο Τίβερη, το μετρό γίνεται υπέργειο για να τον περάσει, καταγράφω λίγες στιγμές μετά). Το σκυλί έχει στο πλάι του το σήμα του ερυθρού σταυρού. Σιγά-σιγά γύρω του δημιουργείται μια κοινότητα: ένας άντρας κοντοστέκεται, ρωτά τι ράτσα είναι, και κάποια άλλα που δεν καταλαβαίνω. Η γυναίκα που κάθεται δίπλα μου στο παγκάκι χαμογελά γλυκά -συνειδητοποιώ ότι όλοι χαμογελάμε- και μου λέει κάτι σε γρήγορα ιταλικά, χαρούμενη. Καταλαβαίνω μόνο ένα 'βεραμέντε' στο τέλος, ναι, πραγματικά, το σκυλί είναι αξιολάτρευτο, 'καρίνο', λέω για να επιβεβαιώσω ότι κατάλαβα (πριν ήμασταν όλοι ξένοι, σε λίγο θα ξαναγίνουμε).

Το σκυλί είναι το πιο σοβαρό απ' όλους^. δέχεται τα χάδια μας μετρημένα, μετακινώντας ελαφρά το σώμα του προς το χέρι που τα δίνει, χωρίς καμία άλλη αντίδραση. Ελέγχει το χώρο. Είναι φύλακας, προστάτης, εδώ στο μετρό οσμίζεται τους ανθρώπους, τους συρμούς, είναι σε επιφυλακή. Αναρωτιέμαι αν χαλαρώνει ποτέ. Ίσως στην εξοχή, σε καμιά παραλία, μόνο με το αφεντικό του.

Το τρένο έρχεται. Ο άντρας παίρνει το σκύλο και προχωρούν. Σηκωνόμαστε όλοι, κάπως πιο χαλαροί, με την αίσθηση της συμμετοχής. Ότι κάτι τρυφερό μας άγγιξε από κοινού και μας μετατόπισε για λίγο.

Δεν πέρασα από τον ανθοπώλη σήμερα. Ωστόσο το βράδυ στη σκηνή του θεάτρου-κατάληψη Βάλλε έπαιξαν εκατό βιολοντσέλα, άλλο ένα γεγονός για την πόλη. Μαζί τους τραγούδησε η Σάρα Τζέιν Μόρρις, 'love is pain', φωνή βαθιά, μπάσα, εσωτερικό τρέμουλο καθώς ακούς. Το συλλογικό σώμα του Μαρτίου. Οι ελληνικές εφημερίδες γράφουν ότι “η κυβέρνηση ολοκληρώνει το έργο της, έχοντας ψηφίσει όλες τις αναγκαίες δεσμεύσεις”. Στο περιοδικό Unfollow/3 αποκαλύπτουν (Ν. Ψαρρού) νομοθεσίες fast-truck παντού: καταπατήσεις κάθε συνθήκης προστασίας περιβάλλοντος, αναγκαστικές απαλλοτριώσεις, παράνομες αδειοδοτήσεις βιομηχανικών πάρκων, “δεδομένης της κρίσης που ταλανίζει τη χώρα”, σύμφωνα με τα επίσημα έγγραφα (ρωτάω τι να κάνω, ρωτάω τι να κάνω τη φωνή μου, ρωτάω πού είναι η φωνή μου).

Πριν ένα μήνα, από Θησείο προς Μοναστηράκι, παράλληλα με τον ηλεκτρικό και το ποτάμι. Έβρεχε, μέσα στην αρχαία Αγορά ο Ηριδανός (και η οργή) έχουν πλημμυρίσει. Ευθεία η Ακρόπολη. Κόσμος περνά, κοιτά, κάποιος λέει "γαμάτο!". Αρχαία μάρμαρα, δημοκρατία. Όλοι οι σταθμοί του μετρό γύρω απ' το Σύνταγμα είναι κλειστοί "για λόγους ασφαλείας", έχει πορεία. Το ίδιο και η Βουλή, σταθερά περικυκλωμένη από κιγκλιδώματα. Μάλλον θα μείνει έτσι για πάντα (εδώ ειπώθηκε για πρώτη φορά η λέξη "Δημοκρατία". Γαμάτο;). Φόβος, φοβούνται πολύ. Πού ξέρεις; Μπορεί με τον ήλιο να επιστρέψουν τα δεκαπεντάχρονα και να ξαναρχίσουν πετούν νεράντζια. Ή μπορεί να επιστρέψει η ιστορία και να τους πετάξει έξω.

Ιωάννα, Ρώμη, 17 Μαρτίου 2012

(σκύλος Συντάγματος, βιολοντσέλα Ρώμης)

Ανταπόκριση 4, Corrispondenza 4

Ανθοπώλης: σήμερα τριαντάφυλλα όλων των χρωμάτων. Κυρίως όμως κίτρινα, ανάκατα με λίγα ροζ κι εκρού στα δεξιά, και πιο πολλά κόκκινα στα αριστερά, καλειδοσκόπιο. Πόσα να είναι; Εκατό; Διακόσια; Ο αριθμός αποτελεί ένα γεγονός για την πόλη. Διακόσια τριαντάφυλλα δεν είναι ένα γεγονός; Ένα συμβάν;

“Νόμιζαν ότι η παραγωγή ακολουθεί την κατανάλωση, ενώ ο Μαρξ έδειξε ότι 'η κατανάλωση είναι που ακολουθεί την παραγωγή'”. (Ν. Μπογιόπουλος, “Είναι ο καπιταλισμός, ηλίθιε”). Δηλαδή, έχει χαθεί η ανάγκη.

Ποια είναι η ανάγκη σήμερα; Ποιά είναι η ανάγκη μου σήμερα; Ποια είναι η ανάγκη μου τώρα; Να πιω λίγο νερό. Αα! Ωραία. Ήπια λίγο νερό.

Ποια είναι η ανάγκη σου τώρα; Μήπως να πιεις λίγο νερό; Μπορείς να πιεις λίγο νερό;

“Υποσχεθήκαμε στους εαυτούς μας να διαφέρουμε^. βδομάδα μετά τη βδομάδα, κρατήσαμε την υπόσχεσή μας.” Γ. Κουνέλλης.

Η ερώτηση είναι αληθινή. Ποιά είναι η ανάγκη σου σήμερα; Σε παρακαλώ, απάντησέ μου.

Ιωάννα, Ρώμη, 15 Μαρτίου 2012

(φωτογραφία από το Φόρο Ρομάνο, τη Ρωμαϊκή Αγορά, δέντρα στους τοίχους, σκιές) 

Ανταπόκριση 3, Corrispondenza 3

Σήμερα ο υπαίθριος ανθοπώλης είχε άσπρα τριαντάφυλλα, ένα βουνό, κι ανάμεσα ένα μικρό κομμάτι από ροζ, σαν πέτρωμα άλλης ποιότητας. (Αύριο θα κάνει το ίδιο με λίγα σομόν, ίσα που θα τα ξεχωρίζεις. Σαν ένα παιχνίδισμα του ματιού).
Δυνάμεις λίγες. Κάθομαι στον ήλιο, στα σκαλιά της Santa Maria Sopra Minerva (συχνά εδώ), μέσα στην εκκλησία είναι ο Χριστός του Μικελάντζελο και η Ανάληψη της Παρθένου του Λίππι, σε λίγο, θα μπω σε λίγο. Τώρα ο ήλιος έχει προτεραιότητα, πρώτες μέρες της άνοιξης. Μπροστά μου ο οβελίσκος με τον ελέφαντα του Μπερνίνι, που αγαπά ο Κουνέλλης (καρέ καλλιτεχνών σε τρεις φράσεις, εύγε! Μα μην ξεγελιέσαι, τα πράγματα δεν παύουν έτσι να είναι σκληρά). Αέρας κάπως δυνατός, δροσερός, καθαρίζει την πόλη.
Το “Ζ-44”, ένα από τα πρώτα έργα του Γ. Κουνέλλη, 1960, είναι εδώ, στη Ρώμη. Λέει ο Γ.Κ. στη “Λιμναία Οδύσσεια”: Η Ρώμη είναι κάτι το πολύ μεγάλο: κανείς δεν ξέρει το γιατί, αλλά είναι κάτι το πολύ μεγάλο. Κι απέναντι ακριβώς λέει: Εγώ πιστεύω ότι η Ελλάδα είναι μια άποψη, δεν είναι καν μια χώρα. Δηλαδή το κλασικό είναι ένα διαλεκτικό στοιχείο: έξω από αυτή τη διαλεκτική έχεις μια κουλτούρα επαρχιώτικη και περιθωριοποιημένη. Ωραίο, ε; μια άποψη, μια διαλεκτική άποψη. Μεγαλείο.

Στην Αίγυπτο στήνουν αυτοσχέδια σινεμά “σε πλατείες, καφετέριες και αλάνες”, για να δείχνουν παντού όσα βίαια συμβαίνουν στη χώρα, όλα αυτά που η τηλεόραση ποτέ δε θα δείξει.
Πάνω από ένα τρισεκατομμύριο ευρώ έχει δώσει στις τράπεζες, από το Δεκέμβριο του 2012, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, αρθρογραφεί ο Δελαστίκ. Με επιτόκιο 1%. Ενώ αρνείται να δανείσει 65 δισεκατομμύρια στους Πορτογάλλους, που ωθούνται στην εξαθλίωση, καλή ώρα. Δεν είναι πολύ κομψό; Πολύ διαλεκτικό;
Θα ήταν ωραία να το προβάλαμε σε αυτοσχέδια σινεμά, σε πλατείες καφετέριες και αλάνες. Μαζί με άλλα, που η τηλεόραση ποτέ δεν θα δείξει. Κι ανάμεσα σ΄ όλα αυτά τα ασύλληπτα, να δείχναμε και μια ταινία του Γκοντάρ, γιατί αυτό είναι κάτι που πραγματικά ποτέ δεν θα μπορέσουν να συλλάβουν. Ακόμα κι αν μας συλλάβουν όλους.

Ιωάννα, Ρώμη, 7-3-12

VIDEO: Ιερά Οδός 2 - Sacred Way 2 - Via Sacra 2

Αποσπάσματα από τις παραστάσεις-ξεναγήσεις της Ομάδας Ίσον Ένα με τίτλο "Ιερά Οδός 2" στους δρόμους της Ρώμης, της Ιεράπετρας και της Αθήνας, καλοκαίρι-φθινόπωρο 2011. Βιντεοσκόπηση από φίλους-θεατές της παράστασης. Μοντάζ: Λεωνίδας Οικονόμου

Excerpts from Group Equals One's street play called "Iera Odos 2" (Sacred Way 2) in the streets of Rome, Ierapetra and Athens, summer-fall 2011. Filmed by the audience. Edited by Leonidas Ikonomou.

Ανταπόκριση 2, Corrispondenza 2

Την περασμένη Τρίτη έριχνε χιονόνερο στην Αθήνα. Οι άνθρωποι βιαστικοί, στο Σύνταγμα δε θυμάμαι αν είχαν βγάλει τα κιγκλιδώματα -ήταν εκεί για μέρες, θυμάσαι; να θυμίζουν ένδοξες εποχές. Βιαστική κι εγώ, έφευγα το απόγευμα για Ρώμη, βιαστικές δουλειές, οι τελευταίες εικόνες της πόλης.
Στη Ρώμη ήταν άνοιξη. Καμία σχέση με τα χιόνια που άφησα φεύγοντας. Μια μαλακή ζέστη, σαν τα πρώτα φυλλαράκια, σε κάνει να χαμογελάς. Ας είναι έστω ο καιρός ευνοϊκός. Έστω; Ο καιρός είναι μεγάλο πράγμα. Ο καιρός δεν περιμένει. Το έλεγαν από παλιά.
Ο υπαίθριος ανθοπώλης πίσω από την Piazza del Popolo έχει σήμερα άσπρα τριαντάφυλλα και μιμόζες. Τις προσφέρουν στις Ρωμαίες για τη μέρα της γυναίκας, ο καιρός, ο καιρός. Παίρνω δυο μπουκέτα, μου κάνει δώρο άλλο ένα, για την πατρίδα μου, που είναι σε δύσκολη ώρα. Έχει πάει, του αρέσει, “ελπίζω να τα καταφέρει” μου λέει ευγενικά. Με τις μιμόζες αγκαλιά στη μηχανή, τις κρατώ προσεκτικά για να τις προστατέψω, μα... είναι γαζίες! Ναι, είναι γαζίες. Τα λουλούδια της Γλυκιάς Οφηλίας! Κοίτα τώρα σύμπτωση, τις φυτεύαμε στην Αθήνα, και τώρα εδώ, στην αγκαλιά μου. Ακακία λευκάζουσα, dealbata.
Μια αγκαλιά μιμόζες. Πού είσαι, γλυκιά Οφηλία; Πού είσαι, γλυκιά πατρίδα; Κοίτα να δεις, ποτέ δεν πίστευα ότι θα χρησιμοποιούσα αυτό το επίθετο για σένα. Ήρθε ο καιρός;